ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

Αρχές και Μέθοδοι Ποιοτικής Έρευνας και Ανάλυσης (με χρήση σχετικού software)

Γιάννης Τσίρμπας, Επίκουρος Καθηγητής

Σκοπός και περιεχόμενο μαθήματος

Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση των βασικών αρχών της ποιοτικής έρευνας, καθώς και η εμπειρική εξοικείωση με τις μεθόδους παραγωγής και ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων. Το μάθημα χωρίζεται σε τρία μέρη.

Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται οι βασικές αρχές που διέπουν την ποιοτική έρευνα, τόσο ως ξεχωριστή μεθοδολογική παράδοση, όσο και σε μια λογική έμφασης στις κοινές απαιτήσεις και παραδοχές που μοιράζεται με τις ποσοτικές μεθόδους. Αναλύονται, επίσης, οι τρόποι με τους οποίους η ποιοτική έρευνα μπορεί να συνδυαστεί με άλλες μεθόδους, στο πλαίσιο πολλαπλών ή μεικτών μεθοδολογικών σχεδιασμών. Στο πρώτο μέρος συζητείται επίσης ο τρόπος διατύπωσης ερευνητικών ερωτημάτων, η σύνδεση θεωρίας και έρευνας, καθώς και τα συνολικά βήματα σχεδιασμού ενός ερευνητικού προγράμματος στην ποιοτική έρευνα, όπως οι μορφές δειγματοληψίας και η ερευνητική δεοντολογία, με σκοπό την παραγωγή ποιοτικών δεδομένων.

Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται οι μέθοδοι ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων, τα οποία μπορούν, μεταξύ άλλων, να αφορούν κείμενα, εικόνες, ψηφιακό περιεχόμενο ή βίντεο, σημειώσεις συμμετοχικής παρατήρησης, βιογραφικές αφηγήσεις και συνεντεύξεις. Σε αυτό το επίπεδο παρουσιάζονται κυρίως η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου και η θεματική ανάλυση. Γίνεται, επίσης, εισαγωγή σε λογισμικά ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων, όπως το NVIVO και το QDA Miner Lite.

Στο τρίτο μέρος η προσέγγιση είναι εμπειρική (hands on). Οι φοιτητές/τριες χωρίζονται σε μικρές ομάδες και αναλαμβάνουν τη διεξαγωγή μικρών ερευνητικών προγραμμάτων, από τον σχεδιασμό τους έως και την ανάλυση των δεδομένων, με τη χρήση του σχετικού λογισμικού. Στο τρίτο μέρος, τα σεμινάρια έχουν, δηλαδή, τη λογική εργαστηρίου, όπου διδάσκων και φοιτητές/τριες μοιράζονται εμπειρίες και προβληματισμούς, εξοικειώνονται ολοένα και περισσότερο με το λογισμικό, ολοκληρώνουν και παρουσιάζουν δημόσια την έρευνά τους.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες θα έχουν αποκτήσει:

-Εξοικείωση με τις βασικές αρχές της ποιοτικής έρευνας.

-Κατανόηση των αρχών που σε σημαντικό βαθμό διέπουν από κοινού όλες τις παραδόσεις στην κοινωνική έρευνα.

-Έλεγχο των απαιτήσεων του συνολικού ερευνητικού σχεδιασμού στην ποιοτική έρευνα, ειδικά στο επίπεδο της διατύπωσης ερευνητικών ερωτημάτων και της δειγματοληψίας.

-Εξοικείωση με μεθόδους ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων.

-Εμπειρία χρήσης λογισμικών διαχείρισης και ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

-Adler, S. E. & Clarke, R., (2018) Κοινωνική Έρευνα, Μια ξενάγηση στις μεθόδους και στις τεχνικές, (Επιμ. Τσιρμπας, Γιάννης), Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Τζιόλα.

-Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa

-Braun, V. & Clarke, V. (2016). (Mis)conceptualising themes, thematic analysis, and other problems with Fugard and Potts’ (2015) sample-size tool for thematic analysis. International Journal of Social Research Methodology, 19(6), 739–743. https://doi.org/10.1080/13645579.2016.1195588

-Bryman, A. (2017) Μέθοδοι Κοινωνικής Έρευνας. Αθήνα: Gutenberg.

-Dawson, C., (2022) Το Α και το Ω των ψηφιακών μεθόδων έρευνας [Πρόλογος: Αγγ. Γαζή, Κ. Γαρδικιώτης].

-Ιωσηφίδης, Θεόδωρος, Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας και επιστημολογία των κοινωνικών επιστημών, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Τζιόλα, 2019.

-King, G., Keohane, R. O., & Verba, S. (1994). Designing Social Inquiry: Scientific Inference in Qualitative Research (STU-Student edition). Princeton University Press.

-Κόλλιας, A. (2014) Ανάλυση Περιεχομένου. Εξέλιξη, τεχνικές και εφαρμογές της μεθόδου στην ανάλυση της επικοινωνίας.

- Robson, B., (2007) Η έρευνα του πραγματικού κόσμου. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.

-Τσιώλης, Γ. (2014), Μέθοδοι και τεχνικές ανάλυσης στην ποιοτική κοινωνική έρευνα, Αθήνα: Κριτική.

-Hancké, B. (2009) Intelligent Research Design. Oxford: Oxford University Press.