Αρχική σελίδα » Μαθήματα » Δημόσια Σφαίρα στην Ελλάδα και την Ευρώπη, τέλη 18ου αρχές 19ου αι.

Δημόσια Σφαίρα στην Ελλάδα και την Ευρώπη, τέλη 18ου αρχές 19ου αι.

 

Νάσια Γιακωβάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια

 

Στόχος αυτού του σεμιναρίου είναι να εξετάσει τους ιστορικούς όρους διαμόρφωσης της αστικής δημόσιας σφαίρας και της ανάδυσης της κοινής γνώμης ως νέου «πολιτικού πρωταγωνιστή» στη νεότερη Ευρώπη. Αν και σε μεγάλο βαθμό η συμβολή του Γιούργκεν Χάμπερμας για τη δομική μεταβολή της δημοσιότητας, με το ιστορικό επιχείρημα που διαθέτει, υπήρξε δραστική, το αυξημένο ενδιαφέρον για τη δημόσια σφαίρα μεταξύ των ιστορικών από τη δεκαετία του 1990 και εξής τροφοδοτήθηκε από παράλληλες (και ανεξάρτητες) ιστοριογραφικές τάσεις στο πλαίσιο της κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας, που ξεκινούν ήδη από τη δεκαετία του 1970:  αποτέλεσμα είναι η ανασύσταση μιας νέας εικόνας για τον 18ο αιώνα και την εποχή του Διαφωτισμού, ανασύσταση που ρίχνει νέο φως στις προϋποθέσεις που οδηγούν, ήδη εν μέσω του Παλαιού Καθεστώτος, προς τη δημοκρατική πολιτική κουλτούρα της νεωτερικότητας.  

Στο επίκεντρο του σεμιναρίου θα τεθούν οι νέοι «κοινωνικοί θεσμοί», έξω από τον έλεγχο του κράτους και οι νέες πρακτικές μίας μεταβαλλόμενης κοινωνικότητας μεταξύ ιδιωτών, ιδίως από τον 18ο αι. και εξής, η εξέταση των οποίων προσφέρει και την ιστορική ύλη μέσω της οποίας θα διερευνηθεί το πρόβλημα της ιστορικής διαμόρφωσης της δημοσίας σφαίρας, θα σταθμιστούν οι αμφισημίες της κληρονομιάς της αλλά και θα ελεγχθούν τα όρια της σχετικής προβληματικής. 

 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

 

  1. Εισαγωγή. Κοινωνικές και πολιτικές μεταβολές στην Ευρώπη του Παλαιού Καθεστώτος. Η μεσαία τάξη και η ανάδυση της νέας (αστικής) δημόσιας σφαίρας.
  2. Η έννοια της δημόσιας σφαίρας: Ο Χάμπερμας και οι ιστορικοί.
  3. Ο κοινωνικός αντίκτυπος της εξάπλωσης της τυπογραφίας και η «αναγνωστική επανάσταση» στις απαρχές της κοινωνίας της κατανάλωσης: μια επανάσταση στα μέσα επικοινωνίας;
  4. «Συγγραφείς» και «Αναγνώστες». Η λογοκρισία και η ελευθεροτυπία, οι αναγνωστικές εταιρείες τα παράνομα δίκτυα κυκλοφορίας των βιβλίων, και η εμφάνιση της πνευματικής ιδιοκτησίας. 
  5. Νέες πρακτικές και μεταβολές στην κοινωνικότητα Ι. Τα καφέ, ένας χώρος ανταλλαγής πληροφορίας, ιδεών και (πολιτικής) ζύμωσης (και ο ιδιότυπος «δημόσιος χώρος» των Salons).
  6. Νέες πρακτικές και μεταβολές στην κοινωνικότητα ΙΙ. Οι τέχνες (θέατρα, συναυλίες και εκθέσεις ζωγραφικής) ως «δημόσια αγαθά» και το κοινό τους.
  7. Νέες μορφές κοινωνικής δικτύωσης. Εθελοντικές ενώσεις - Τεκτονισμός.
  8. Το Παρίσι στα μέσα του 18ου αιώνα. Η Εγκυκλοπαίδεια των Ντιντερό-Ντ’ Αλαμπέρ.
  9. Η εμφάνιση ενός απροσδόκητου (κοινωνικού) διαιτητή [ενός νέου κοινωνικού φορέα]: «το Κοινό» και η κοινή γνώμη.
  10. Η κριτική στον Χάμπερμας και οι ιστορικές σπουδές. Μία ή πολλές δημόσιες σφαίρες; Γυναίκες: εντός ή εκτός δημόσιας σφαίρας;  
  11. Δημόσια Σφαίρα και εθνικά κράτη. Αγγλία, Γαλλία και γερμανικός χώρος. Ένα πρόβλημα.
  12. Η Γαλλική Επανάσταση και η κοινή γνώμη.
  13. Η διαμόρφωση της δημόσιας σφαίρας στην περιφέρεια, ένα ανοιχτό ερώτημα. Η ελληνική κοινή γνώμη και οι πρώτες δεκαετίες του 19ου αι.

…………………………………………………………………………………

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ΕΠΙΛΟΓΗ)

  • Calhoun, Craig, ed. 1992. Habermas and the Public Sphere. Cambridge (MA)/London: MIT Press.
  • Clark, Peter. 2000. British Clubs and Societies: The Origins of an Associational World. Oxford (UK): Oxford University Press.
  • Blanning, Tim. 2002. The Culture of Power and the Power of Culture: Old Regime Europe 1660-1789. New York: Oxford University Press.
  • Darnton, Robert, and Daniel Roche, eds. 1989. Revolution in Print: The Press in France 1775-1800. Berkeley (CA): University of California Press.
  • Habermas, Jurgen1997 [1962], Αλλαγή δομής της δημοσιότητας, Αθήνα: νήσος.
  • Landes, Joan B. 1988. Women and the Public Sphere in the Age of the French Revolution. Ithaca (NY): Cornell University Press.
  • Koselleck, Reinhart. 1988 [1959]. Critique and Crises: Enlightenment and the Pathogenesis of Modern Society. Cambridge (MA): MIT Press.
  • Lake, Peter, and Steven Pincus, eds. 2007. The Politics of the Public Sphere in Early Modern England: Politics, Culture and Society in Early Modern Britain. Manchester: Manchester University Press.
  • Melton, James Van Horn. 2001. The Rise of the Public in Enlightenment Europe: New Approaches to European History. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Outram Dorinda. 1995, The Enlightenment, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Warner, Michael. 1990. The Letters of the Republic: Publication and the Public Sphere in Eighteenth-Century America. Cambridge (MA)/London: Harvard University Press.