ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

Κοινωνιολογία της Δημοκρατικής Καθημερινότητας: Τα ήθη της Τραπέζης στα Μεταπολιτευτικά Χρόνια

Παναγής Παναγιωτόπουλος - Επίκουρος Καθηγητής

Πρόκειται για σεμιναριακό μάθημα ερευνητικού προσανατολισμού που εστιάζει στις καθημερινές πρακτικές και στην κουλτούρα της καθημερινότητας σε συνθήκες δημοκρατίας και πλουραλισμού με εστίαση στην μεταπολιτευτική Ελλάδα.

Οι φοιτητές και φοιτήτριες καλούνται να εξοικειωθούν εμπειρικά πεδία τα οποία είχαν παραδοσιακά υποτιμηθεί από τις κοινωνικές επιστήμες αλλά γνωρίζουν την πρώτη τους άνθηση τα τελευταία χρόνια. Στόχος του μαθήματος είναι η γνωριμία των φοιτητών-τριων με περιοχές της κοινωνικής εμπειρίας που δεν υπάγονται άμεσα στην πολιτική μεταβολή. Περιοχές της κοινωνικής εμπειρίας που εγκαθίστανται και αναπαράγονται μέσα σε δικές τους, ιδιότυπες, ιστορικές διάρκειες και τις οποίες θα αξιοποιηθούν για την παρατήρηση κοινωνικών και πολιτισμικ΄ν δυναμικών συνήθως δυσδιάκριτων. Αυτός ο βιότοπος «ομαλότητας» όπως διαμορφώνεται στην δημοκρατική εποχή κρύβει μέσα του ειδικές αντιφάσεις και περιέχει πολύ περισσότερα κοινωνικά φαινόμενα και πολιτισμικές δυναμικές απ’ ότι υπονοεί η καταχρηστική έννοια της «κανονικότητας».

Η νέα συνθήκη ειρήνευσης και δημοκρατικού πλουραλισμού που ακολουθεί την επιτυχημένη μετάβαση στη Δημοκρατία του 1974 δεν εξαλείφει, όπως είναι φυσικό, κοινωνικές ανισότητες, πολιτισμικές ανισοκατανομές, ψυχικές ετερότητες, ταυτοτικές διαφοροποιήσεις και συλλογικούς βιωματικούς τροπισμούς αλλά, αφενός τα μετασχηματίζει, αφ’ ετέρου τα υπερβαίνει, μέσα από μια νέα κουλτούρα συνύπαρξης και σύγκλισης. Έτσι παλιές διαιρέσεις και αδράνειες, χωρίς ποτέ να εξαφανίζονται, δεν θα εμποδίσουν την καθιέρωση των νέων ηθικών συναισθημάτων που κομίζουν η κουλτούρα της μαζικής δημοκρατίας και της κατανάλωσης,  η ανάπτυξη του κοινωνικού ιδιώματος της αγάπης και οι σύγχρονες διαδικασίες εξατομίκευσης για τα ανερχόμενα τότε μεσοστρώματα.

 Η καθημερινότητα ειδικού τύπου που καθιερώνεται στις συνθήκες δημοκρατίας υπόκειται έτσι σε μια εσωτερική ιστορία και μια ειδική περιοδολόγηση που θα παρουσιαστεί με κριτικό τρόπο στους φοιτητές μαζί με την βιβλιογραφία από τον χώρο της κοινωνιολογίας και της πολιτικής επιστήμης που εστιάζει σε μορφές του κοινωνικού εκσυγχρονισμού και στην εξέλιξη των πολιτισμικών έξεων και πρακτικών στη σύγχρονη Ελλάδα.

Πέραν αυτών, και ενώ η δημοκρατική καθημερινότητα αγγίζει ταυτόχρονα την ιδιωτική και την δημόσιας σφαίρα (όταν δεν τις συναιρεί), το φετινό μάθημα θα εντοπιστεί στον κύκλο της σχόλης και πιο συγκεκριμένα σε αυτό που αποκαλούσαμε «ήθη της τραπέζης». Θα ανασυγκροτήσει κοινωνικές δυναμικές μέσα από τις διατροφικές συνήθειες τόσο στον δημόσιο χώρο (εστίαση) όσο και στην κατ’ οίκον παρασκευή και κατανάλωση φαγητού.

Το μάθημα θα ξεκινήσει με γενικές εισαγωγές γνώσεις για μια κοινωνιολογία του κοινωνικού εκσυγχρονισμού και της ατομικότητας, ακολούθως η διδασκαλία θα προσαρμόσει αυτήν την προβληματική στην σύγχρονη ελληνική ιστορία και τέλος θα εστιάσει στην κοινωνιολογία του φαγητού, της διατροφής και της γαστρονομίας. Θα αναζητηθούν οι τρόποι κωδικοποίησης μιας εθνικής δημοκρατικής κουζίνας μέσα από συναντήσεις του αστικού, του λαϊκού και του τουριστικού φαγητού από τη δεκαετία του ’60 και μετά, η σχέση της διατροφής με την μαζική ατομικιστική δημοκρατία και τέλος οι μορφές κοινωνικής διάκρισης μέσω της γαστρονομίας όπως αυτές επικρατούν στην ύστερη νεωτερικότητα. Ακόμα θα εντοπίσουμε στοιχεία μιας πολιτικής των ταυτοτήτων μέσα από τις νέες διατροφικές τάσεις καθώς και όρους αμφισβήτησης της κοινής δημοκρατικής ζωής που προκύπτουν από ταξικές και πολιτισμικές αποκλίσεις που έγιναν εξαιρετικά ισχυρές εντός των πάλαι ποτέ μεσαίων στρωμάτων μετά τη χρεοκοπία του 2010.

Οι φοιτητές θα εξεταστούν με παρουσιάσεις και απαλλακτικές εργασίες που θα έχουν ερευνητικό χαρακτήρα.