ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

Πολιτική (Αν)Υπακοή και Δημοκρατική Αυθεντία

Πλατανάκης Χάρης, Επίκουρος Καθηγητής

Η de facto κρατική εξουσία δεν νομιμοποιείται αποκλειστικά από την ισχύ της, έτσι είτε θα πρέπει να επιλέξουμε την αναρχική άρνηση της πολιτικής εξουσίας, αφού πάντοτε θα είναι σε σύγκρουση με το άτομο, ή να αναζητήσουμε τη νομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας σε κάποια εξισορρόπησή της με την αυτονομία του ατόμου. Μπορεί, όμως, αυτή η σχέση να περάσει τη δοκιμασία της κανονιστικής ανάλυσης;

Το πρόβλημα της πολιτικής αυθεντίας επικεντρώνεται από τον φιλοσοφικό αναρχισμό στην αντίθεση μεταξύ της ηθικής εγγενούς ισότητας και ελευθερίας των ατόμων και του πολιτικού αιτήματος της κρατικής εξουσίας για υπακοή. Αν αρνηθούμε να θυσιάσουμε το ηθικό, είμαστε αναγκασμένοι να αμφισβητήσουμε το πολιτικό και, επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει νομιμοποίηση της πολιτικής αυθεντίας. Σε αυτή την περίπτωση, η πολιτικής υπακοή μπορεί να δικαιολογηθεί μονάχα για πραγματιστικούς ή φρονησιακούς λόγους χωρίς να νομιμοποιείται η πολιτική αυθεντία.

Εναλλακτικά, η πολιτική υπακοή μπορεί να στηριχθεί μονάχα στην εθελούσια αποδοχή της πολιτικής αυθεντίας ή σε ορισμένες απόπειρες της δημοκρατικής θεωρίας. Μια πρώτη ομάδα νομιμοποιεί την πολιτική υπακοή με αναφορά στην εθελοντική συναίνεση, είτε ρητά με την αποδοχή ενός κοινωνικού συμβολαίου ή υπόρρητα με την σύμπραξη σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Μια δεύτερη ομάδα νομιμοποιεί την πολιτική υπακοή με αναφορά στη δικαιοσύνη, είτε υπό τη μορφή ρητής ή υπόρρητης ακριβοδικίας είτε με αναγωγή της πολιτικής υπακοής σε φυσικό καθήκον. Μια τρίτη απόπειρα ταυτίζει την πολιτική υπακοή με διαφορετικές εκδοχές του δημοκρατικού συνανήκειν: ως έκφραση μιας συλλογικής πρόθεσης, ως υποχρέωση που απορρέει από την συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα, ως ενεργή συμμετοχή σε δημοκρατικό πλαίσιο, ή ως την εργαλειακή μαρξιστική εναλλακτική στον φιλελευθερισμό.

Εισαγωγικά

(1) Περιγραφή της προβληματικής του μαθήματος

(2) Εννοιολογικές διασαφηνίσεις

Αναρχία και η αμφισβήτηση της κρατικής εξουσίας

(3) A priori αδυναμία νομιμοποίησης της κρατικής εξουσίας

(4) Πραγματιστική νομιμοποίηση της κρατικής εξουσίας

Δημοκρατική αυθεντία και συναίνεση

(5) Εθελοντική συναίνεση

(6) Κανονιστική συναίνεση

Δημοκρατική αυθεντία και δικαιοσύνη

(7) Εθελοντικό ακριβοδίκαιο παίγνιο

(8) Κανονιστική ακριβοδικία χάρη στην αμοιβαιότητα ευεργετημάτων και υποχρεώσεων

(9) Το φυσικό καθήκον για πολιτική υπακοή

Δημοκρατική αυθεντία και πολιτική συμμετοχή

(10) Συλλογική εθελοντική υποχρέωση χάρη στην κοινή πρόθεση

(11) Συλλογική κοινωνική υποχρέωση χάρη στην παθητική συμμετοχή

(12) Συλλογική δημοκρατική υποχρέωση χάρη στην πολιτική συμμετοχή

(13) Εργαλειακή δικτατορία του προλεταριάτου

Κάθε συνάντηση θα επικεντρώνεται σε ένα θέμα, το οποίο θα εγείρει ένα προαπαιτούμενο για όλους κείμενο, ενώ θα παρέχεται και προαιρετική βιβλιογραφία, κυρίως για το άτομο που θα εισηγείται το εβδομαδιαίο θέμα. Όλα τα κείμενα θα είναι διαθέσιμα στην η-Τάξη <https://eclass.uoa.gr/courses/PSPA251>.