ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

Μεταξάς Αναστάσιος-Ιωάννης Δ., Ομότιμος Καθηγητής

Από τις μεγάλες προκλήσεις στις αισθητικές αντιδράσεις

Κάθε Εποχή, με σύνορα μισάνοιχτα η μια προς την άλλη, διακρίνεται περισσότερο από τις προκλήσεις της και λιγότερο από τις ομοφωνίες της. Σε περιόδους, συχνά όχι μικρής διάρκειας, κάποιες από τις προκλήσεις κυριαρχούν. Και τις συζητάμε, τις μοιραζόμαστε ως καυτά μεγάλα προβλήματα. Αυτό γίνεται είτε επειδή κάποιοι μιλούν γι’ αυτά με έναν τρόπο που τα κάνει ευρύτερα προσιτά και αποκαλύπτει την κρισιμότητά τους, είτε γιατί κι’ εμείς οι άλλοι από κάποια στιγμή αρχίζουμε να τα νοιώθουμε. Έστω κι’ αν δεν μπορούμε όλα να τα εξηγούμε. Η Τέχνη, που είναι μια από αυτές τις αποκαλυπτικές ομιλίες, παρακολουθεί τη ζωή –από την οποία και προκύπτει- και με κάποιους από τους δημιουργούς της τις μεγάλες προκλήσεις τις διαβάζει. Και τις αναπαριστά. Και σε αισθητικά διερωτήματα τις μεταγράφει.

Οι μεγάλες προκλήσεις όμως, τα καυτά ζητήματα, δεν συνδέονται μόνο με τις επίσημες εξουσίες αλλά και με τις άτυπες κατεξουσιάσεις. Με αυτές δηλαδή τις συχνά αδιόρατες επιβολές οι οποίες μέσα από διάφορα σύμβολα μας επικαθορίζουν. Είναι κυρίως από αυτές τις κατεξουσιάσεις που η Τέχνη προκαλείται. Και ενίσταται στις διάφορες υποταγές που μας ζητάνε. Και που δεν δικαιολογούνται πράγματι από κάποιο αντικειμενικά γενικό και δημόσιο συμφέρον, από κάποια ανώτερη ευρυθμία. Συχνά υποψιάζεται η Τέχνη πως όχι μόνο κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, αλλά ότι, αντιθέτως, οι διάφορες νομιμοποιητικές επικλήσεις με τις οποίες η εξουσία συνδέει τις απαιτήσεις της, τον κριτικό μας έλεγχο προσπαθεί να παρακάμψει.

Γι’ αυτό, κάποιοι δημιουργοί, πολύ ξεχωριστοί μουσικοί, καλλιτέχνες, συγγραφείς –και ορισμένοι ζωγράφοι είναι ανάμεσά τους- με το έργο τους τις εξουσίες τις επίσημες εγκαλούνε. Αλλά και τις άδηλες κατεξουσιάσεις φανερώνουν. Άλλοτε, απροσχημάτιστα οι καλλιτέχνες, ευθέως πολιτικά, και άλλοτε εξ αντικειμένου, με τη μορφή που επιλέγουν να μιλήσουν, Θεσμούς και Ιδεολογίες αμφισβητούνε. Στη δεύτερη περίπτωση, αυτό γίνεται κάποτε με τρόπο έμμεσο και λεπταίσθητο, ώστε οι εγκαλούμενοι να μη αντιληφθούν την κατάκριση που τους απευθύνεται. Η κοινωνία όμως διαισθάνεται τον κριτικό τους λόγο.

Στο χρονικό πλαίσιο αυτών των διαλέξεων, αυτήν την τόσο ενδιαφέρουσα σχέση ‘‘Τέχνης και Αμφισβήτησης’’, θα περιορισθούμε να την ανιχνεύσουμε με αφετηρία κυρίως τη ‘‘ζωγραφική πράξη’’. Κάποια μουσικά ή ποιητικά έργα θα τ’ αφήσουμε απλά να παρεισφρήσουν. Μπορεί έτσι κάποιοι να υποψιαστούν τους υποκείμενους διαλόγους που διεξάγονται, όσο βέβαια αυτό συμβαίνει, ανάμεσα σ’ εκείνο που ‘‘βλέπεται’’ και σ’ εκείνο που ‘‘ακούγεται’’.

Κάθε ζωγραφικό έργο που έχει εδώ επιλεγεί αντιστοιχεί σε μια πρόκληση που για κάποιο διάστημα κυριαρχεί σε ορισμένη εθνική ή και ευρύτερη πολιτισμική περιοχή. Σπουδάζοντάς το, το έργο, ως παρακείμενο στην πολιτική διαδικασία γεγονός, ποιος ξέρει και για πόσα άλλα θα μας κάνει ίσως να διερωτηθούμε.

Το σεμινάριο αυτό παρέχεται στη γαλλική γλώσσα στα ειδικά Μεταπτυχιακά Προγράμματα των πανεπιστημίων της Βουδαπέστης και του Στρασβούργου.

Α-Ι. Δ. Μ.

Διάγραμμα Σεμιναριακών Διαλέξεων 2020

Παρουσίαση 1a, 1b, 1c, 1d, 1e, 1f

Παρουσίαση 2a, 2b, 2c, 2d, 2e, 2f, 2g