ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία

Τύπος και Επανάσταση στην Ευρώπη και την Ελλάδα: 1790-1830

Γιακωβάκη Νάσια, Επίκουρη Καθηγήτρια

Αν τα χρόνια 1790-1830 ανήκουν κατεξοχήν στην εποχή που έχει καθιερωθεί να ονομάζεται «εποχή των επαναστάσεων», τα ίδια αυτά χρόνια είναι ταυτοχρόνως εκείνα κατά τα οποία ο Τύπος, οι εφημερίδες και τα περιοδικά, γνωρίζουν εντυπωσιακή άνθηση: αναδεικνύονται σε έναν νέο και δραστικό συντελεστή του πολιτικού βίου, τείνουν να καταστούν το πρώτο μαζικό μέσο επικοινωνίας. Αυτό ισχύει τόσο για την Ευρώπη (και την Αμερική) γενικώς, όσο και -τηρουμένων των αναλογιών- για την ελληνική περίπτωση ειδικότερα. Πώς επενεργεί ο Τύπος στην εκδήλωση και εξέλιξη των (φιλελεύθερων) Επαναστάσεων; Και τι σημαίνει/ πώς εξηγείται ότι ο «Τύπος» «ανδρώνεται» μέσα σε εκείνη την συγκυρία; Πώς συνδέεται η πρόσβαση στην πληροφόρηση με τη διαμόρφωση γνώμης και τη δημοκρατική μεταβολή στην πολιτική ζωή και κουλτούρα; Τι είδους δημοσιότητα γεννιέται μαζί με το υπό κατάρρευση παλαιό καθεστώς;

Σκοπός του συγκεκριμένου σεμιναρίου είναι, μελετώντας συστηματικότερα την ελληνική περίπτωση, να εξετάσει αυτή τη δυναμική σχέση από κοντά. Το δίκτυο των εφημερίδων αποτελεί ένα αλληλένδετο πανευρωπαϊκό σύστημα, κυρίως σε ότι αφορά τις ειδήσεις. Και γι’ αυτό το λόγο, αντιμετωπίζοντας την ελληνική περίπτωση συνομιλούμε με το διεθνές/ευρωπαϊκό πλαίσιο από το οποίο τροφοδοτείται και στο οποίο οργανικά ανήκει. Μπορούμε έτσι να θέσουμε γενικά ερωτήματα που αφορούν τόσο το τοπικό/εθνικό όσο και το διεθνές/ευρωπαϊκό: κατά πόσο διαμορφώνεται τότε, πριν ακόμη από τη δημιουργία του κράτους, μια ελληνική πολιτική ζωή, ή ποιες είναι οι γενικότερες κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις που οδηγούν στη δημιουργία ενός δυναμικού μαζικού μέσου επικοινωνίας (του ημερήσιου τύπου) στην Ευρώπη;

Ο ελληνικός Τύπος (1790-1831) θα λειτουργήσει για το σεμινάριο με διπλή έννοια: ως ιστορική πηγή για την ελληνική και διεθνή πολιτική ιστορία και επικοινωνία της εποχής, αλλά και ως νεωτερική πρακτική, ως κοινωνικό και πολιτικό τεκμήριο των μεταβολών που γεννούν την Εποχή των Επαναστάσεων. Ο τύπος είναι συγχρόνως μάρτυρας και συντελεστής των εξελίξεων. Συνυφασμένη με την περιπετειώδη ιστορία του Τύπου εκείνης της περιόδου είναι επίσης η αντιπαράθεση που τότε αναπτύσσεται γύρω από τη λογοκρισία και την ελευθερία του Τύπου. Αυτή η αντιπαράθεση οδηγεί στη αναγόρευση της ελευθεροτυπίας σε ηγεμονική έννοια και σε φρουρό της δημοκρατίας και προσφέρει στο σεμινάριο έναν επιπλέον και συμπληρωματικό στόχο προς ανάλυση. Εν ολίγοις, πρόκειται για το πρόβλημα «Τύπος και Επανάσταση», όπως τίθεται σε μια συγκεκριμένη εποχή (από τη Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους Πολέμους στις επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική και στα δύο πρώτα επαναστατικά κύματα της μεταναπολεόντειας εποχής- Ισπανία, Ιταλία Ελλάδα, Γαλλία, Βέλγιο, Πολωνία). Εισάγει τους φοιτητές σε όψεις της ιστορίας της τυπογραφίας, του τύπου και της δημοσιότητας, διατηρώντας ταυτοχρόνως ανοιχτή τη συζήτηση για το τι είναι, τι υπήρξαν οι επαναστάσεις σε εκείνο το συναρπαστικό γύρισμα από τον 18^ο στον 19^ο αιώνα.